Sốc điện là phương pháp dùng năng lượng điện để khôi phục lại nhịp tim, giúp dập tắt và làm ổn định nhanh chóng phần lớn các rối loạn nhịp tim, đây là phương pháp được sử dụng trong nhiều trường hợp điều trị và cấp cứu tim mạch.
1. Vai trò của sốc điện trong điều trị, cấp cứu các bệnh tim mạch
Sốc điện gồm có hai phương pháp là sốc điện chuyển nhịp và sốc điện phá rung.
Sốc điện giúp khử cực hầu hết các tế bào cơ tim đang bị kích thích, dập tắt các rối loạn nhịp nhanh đang chiếm quyền chủ nhịp của nút xoang, cắt đứt các vòng vào lại nếu nhịp nhanh do cơ chế vào lại, tạo điều kiện cho nút xoang tiếp tục hoạt động tạo nhịp bình thường. Đây là phương pháp đơn giản, tác dụng nhanh được sử dụng trong nhiều trường hợp điều trị, cấp cứu một số bệnh tim mạch.
Hiệu quả của sốc điện phụ thuộc vào điện thế sử dụng khi sốc điện và sức kháng trở, các yếu tố ảnh hưởng đến sức kháng trở là hình thái, tình trạng phối, lồng ngực của người bệnh.
Có hai phương thức sốc điện là:
- Sốc điện phá rung (còn gọi là sốc điện không đồng bộ): Phóng dòng điện ở bất kỳ chu chuyển tim nào của bệnh nhân, ngay thời điểm bấm nút máy sốc điện.
- Sốc điện chuyển nhịp (còn gọi là sốc điện đồng bộ): Phóng dòng điện “đồng bộ hóa” với phức bộ QRS, thường là vào sóng R hoặc sóng S nếu không có sóng R để tránh phóng điện vào thời kỳ nguy hiểm (sóng T). Nói cách khác, trong sốc điện chuyển nhịp, máy sẽ nhận biết để phóng xung điện đồng bộ với sóng R(hoặc S) chứ không phải vào thời điểm bấm nút.
2. Sốc điện được chỉ định trong các bệnh tim mạch nào?
2.1 Sốc điện chuyển nhịp tim
Sốc điện chuyển nhịp tim có thể được chỉ định trong các trường hợp rối loạn nhịp trên thất có huyết động không ổn định như:
- Rung nhĩ
- Cuồng nhĩ
- Nhịp nhanh trên thất do cơ chế vào lại
- Tim nhanh thất
- Nhịp nhanh thất đơn dạng, đa dạng, nhịp nhanh có phức hợp QRS rộng không rõ loại
Các nghiên cứu cho thấy sốc điện chuyển nhịp tim an toàn với phụ nữ có thai, không ảnh hưởng đến nhịp tim và các vấn đề khác của thai nhi. Đối với bệnh nhân đã được cấy máy tạo nhịp hoặc máy phá rung tự động, việc sốc điện có thể tiến hành an toàn, lưu ý là bản cực sốc điện cần để cách máy tạo nhịp ít nhất 12cm.
2.2 Sốc điện phá rung
Sốc điện phá rung được chỉ định trong các trường hợp:
- Rung thất
- Tim nhanh thất vô mạch
- Ngưng tim sau rung thất
3. Phương pháp tiến hành sốc điện
3.1 Chuẩn bị
Trong các trường hợp cấp cứu tim mạch:
Trong các trường hợp cấp cứu tim mạch, bệnh nhân bị rối loạn nhịp tim nhanh gây ngừng tuần hoàn, giảm huyết động nghiêm trọng, mất ý thức, sốc điện nên được tiến hành càng sớm càng tốt, có thể bỏ qua các bước chuẩn bị như gây mê, gây mê, dùng thuốc chống đông,…
Trong trường hợp điều trị bệnh tim mạch không khẩn cấp
Thăm khám lâm sàng cẩn thận, xem xét quá trình sử dụng thuốc, giải thích cho bệnh nhân về phương pháp sử dụng sốc điện. Dặn bệnh nhân nên nhịn đói từ đêm hôm trước hoặc bỏ một bữa ăn trước khi tiến hành sốc điện. Theo dõi ECG liên tục nhất là trước và sau khi thực hiện sốc điện. Bệnh nhân phải được sốc điện trong môi trường có đầy đủ phương tiện để thực hiện cấp cứu ngừng tuần hoàn hô hấp CPR khi cần thiết.Nếu bệnh nhân có sử dụng Digoxin, nếu có thể nên định lượng nồng độ Digoxin và đo điện giải đồ. Nếu bệnh nhân dùng thuốc kháng đông, nên kiểm tra thời gian Prothrombin.
3.2 Mức năng lượng điện
Hiện máy sốc điện có hai loại thường được sử dụng là máy sốc điện một pha và máy sốc điện hai pha. So với máy sốc điện một pha thì máy sốc điện hai pha có nhiều ưu điểm hơn như: Sử dụng mức năng lượng thấp hơn (năng lượng sốc điện của máy hai pha chỉ bằng 75% máy một pha) do đó ít gây tổn thương cơ tim và da cơ, hiệu quả sau lần sốc đầu tiên cao hơn.
